Inleiding
Onze gemeente staat er financieel niet goed voor. Dat weten we al langer. De reserves zijn bijna op, en verder bezuinigen met kleine stapjes (het bekende ‘kaasschaven’) helpt ons niet meer. Dat zorgt alleen maar voor steeds minder kwaliteit en steeds meer druk op de gemeentelijke organisatie. Zo blijven we in dezelfde cirkel ronddraaien en lossen we het probleem niet echt op.
Het is tijd om het anders te doen. Niet telkens een beetje schaven, maar duidelijke keuzes maken. Dat betekent: naar oorzaken kijken, prioriteiten stellen, realistisch plannen, slimmer werken en investeren in onze eigen mensen. Alleen zo kunnen we de organisatie sterker maken en de gemeente gezond houden voor de toekomst.
We willen dit niet alleen doen. We willen samenwerken met inwoners, verenigingen, en ondernemers. Als een maatregel hen raakt dan willen wij hen de kans geven om met een creatieve oplossing te komen. We willen niet steeds zelf het wiel uitvinden maar ook kijken naar de slimme oplossingen van andere gemeenten. Samen kunnen we kijken naar wat echt belangrijk is en wat er allemaal wel kan.
BurgerBelangen en OpRecht! zijn ervan overtuigd dat de gemeente van Wijk bij Duurstede niet onvermijdelijk naar de financiële afgrond hoeft af te glijden. Duidelijke keuzes zullen ervoor zorgen dat er een toekomst is waarin onze bestuurlijke en financiële onafhankelijkheid is veiliggesteld.
Wij concentreren ons eerst op de volgende uitgaven:
Externe inhuur ca. €4.500.000 per jaar en daarmee ver bovengemiddeld
Duurzaamheid ca. €400.000 per jaar en bevat taken waarvoor er geen knaken vanuit het Rijk komen (bijv. warmtetransitie) en die niet verplicht zijn.
Sociaal Domein ca. €20.000.000 per jaar en met een structureel tekort met name op WMO en Zorg de afgelopen jaren tussen de 1 en 2 miljoen.
Sport, cultuur, erfgoed ca. €2.400.000 per jaar met een miljoenen tegenvaller de afgelopen jaren door het falende beheer/onderhoud van o.a. Markt 24.
Mede door gebruik te maken van succesvolle voorbeelden uit andere gemeenten kunnen wij hier fors besparen.
Maatregelen
- Bedrijfsvoering en externe inhuur
Onze gemeente heeft een relatief kleine organisatie. Toch hadden we vorig jaar ongeveer 80 ingehuurde medewerkers bij een formatie van ongeveer 160 fte. Dat betekent dat voor bijna de helft van het werk externe krachten nodig waren. Soms is dat nodig bij ziekte, piekwerk of als er tijdelijk extra kennis nodig is. Maar op deze manier is het te duur en niet stabiel voor de toekomst.
We zien gelukkig al verbetering. Steeds meer functies worden weer ingevuld door eigen personeel. Dat geeft rust in de organisatie, zorgt voor meer kennis in huis en maakt ons minder afhankelijk van externe partijen. Ook kunnen we dan gericht investeren in onze mensen en hun ontwikkeling.
Ons doel is om stap voor stap terug te gaan naar een gezond en normaal niveau van externe inhuur. Dat betekent:
- meer vaste medewerkers werven en behouden
- zorgen voor goede begeleiding en ontwikkeling
- externen alleen inzetten wanneer het echt nodig is
- kennis in huis houden in plaats van inkopen
Met deze aanpak verwachten we dat de kosten voor externe inhuur de komende jaren met ongeveer 20–30% kunnen dalen. Daarmee besparen we richting €450.000 in 2026 en €900.000 in 2027, als de arbeidsmarkt dit toelaat.
Zo bouwen we aan een sterke, stabiele en betaalbare gemeentelijke organisatie die klaar is voor de toekomst.
2. Duurzaamheid
Duurzaamheid blijft voor onze gemeente belangrijk. Tegelijk hebben we een verantwoordelijkheid om onze middelen zorgvuldig in te zetten. Daarom maken we duidelijke keuzes en richten we ons op maatregelen die nu het meeste effect hebben en die haalbaar zijn binnen onze financiële ruimte.
De komende jaren zetten wij vooral in op:
- isolatie van woningen
- zonnepanelen op daken
- maatregelen tegen hitte en wateroverlast
- gasloos bouwen bij nieuwbouw (wettelijke plicht)
Voor deze onderdelen is geld vanuit het Rijk beschikbaar. Hierdoor houden we de gemeentelijke uitgaven beperkt en helpen we inwoners op een manier die direct resultaat geeft.
Aanpassen tempo warmtetransitie
We vertragen de uitvoering van de warmtetransitie. Daarvoor zijn de volgende redenen:
- veel bestaande woningen in onze gemeente zijn technisch nog niet klaar om van het gas af te gaan
- er is sprake van netcongestie, waardoor het elektriciteitsnet de vraag nog niet aankan
- er is geen aanvullende uitvoeringsfinanciering vanuit het Rijk
- de wettelijke verplichting vraagt alleen om een plan richting 2050; uitvoering mag gefaseerd plaatsvinden
- andere gemeenten kiezen eveneens voor een gefaseerde aanpak
Wij blijven voldoen aan de wettelijke vereisten, maar nemen geen extra stappen die financieel of technisch niet verantwoord zijn.
Geen uitbreiding grootschalige energie-opwek
Onze gemeente loopt regionaal voorop in duurzame energieopwekking en heeft de landelijke doelstellingen gehaald. Daarom zetten wij nu geen extra stappen richting nieuwe wind- of zonnevelden. De nadruk ligt op zon op dak en energiebesparing bij woningen en bedrijven.
Effect op begroting
Door prioriteit te geven aan isolatie, zon op dak en klimaatadaptatie, en de warmtetransitie tijdelijk te vertragen, ontstaat ruimte in de begroting.
Structurele besparingsinschatting
Besparing: circa €200.000 – €300.000 per jaar
Deze besparing ontstaat doordat projecten en uitvoeringscapaciteit tijdelijk worden afgeschaald of later worden ingezet, passend bij landelijke planning en financiering.
3. Sociaal domein
Al jaren is het sociaal domein (met name de WMO en zorg) een knelpunt in onze gemeente. We boeken structureel een tekort van ongeveer €1 miljoen tot €2 miljoen per jaar. Vergrijzing speelt hierbij een belangrijke rol: onze gemeente vergrijst sneller dan het landelijk gemiddelde en dat leidt tot hogere kosten in de zorg en ondersteuning.
Voor de jeugdzorg zien we eveneens tekorten ontstaan. Ook hier is het noodzakelijk om beter te sturen, de kwaliteit te verbeteren én kosten op een verstandige manier onder controle te krijgen.
Wat de landelijke gegevens ons laten zien
- Onderzoek laat zien dat gemeenten gezamenlijk tot circa €1,8 miljard kunnen besparen op jeugdhulp, zonder dat dit ten koste hoeft te gaan van de kwaliteit. Binnenlands Bestuur+1
- Uit datzelfde onderzoek blijkt dat gemiddeld gemeenten ongeveer 20 % kunnen besparen op jeugdzorg door doelmatiger in te kopen en trajecten beter te sturen. Binnenlands Bestuur
- Het Rijk werkt eraan om de jeugdzorg beter houdbaar te maken, onder meer door vroegtijdige interventie, lichtere hulpvormen en een scherpere regie. Rijksoverheid
Deze inzichten bevestigen dat ook onze gemeente besparingsruimte heeft en dat we dat kunnen combineren met kwaliteitsverbetering.
Onze aanpak voor Wijk bij Duurstede
- Gerichte woonzorgvoorzieningen
We richten ons erop dat inwoners die zorg nodig hebben sneller overgaan naar passende woon-zorgvoorzieningen (zoals aangepaste woningen met zorg), in plaats van langdurige duurdere extramurale ondersteuning. Dit helpt de kosten te beperken. - Kwaliteit en contractering van zorgaanbieders (jeugdzorg)
In de jeugdzorg realiseren we een traject vergelijkbaar met een succesvolle pilot in het noorden van Nederland: een beperkt aantal geselecteerde aanbieders werken volgens vaste protocollen, leveren aantoonbare kwaliteit en hebben beheersbare kosten.
We zetten dit regionaal in en passen het lokaal aan op onze situatie in Wijk bij Duurstede. - Sturen op trajectduur, effect en lichte hulp
We stimuleren dat jeugdhulp zo licht mogelijk, zo vroeg als mogelijk en zo effectief mogelijk wordt ingezet — zodat zwaardere en duurdere hulpvormen minder vaak nodig worden. Dit sluit aan bij de landelijke visie.
Begrotingsgevolgen & besparing
- Door deze maatregelen verwachten wij in het eerste jaar een groeps-besparing van circa €750.000 te kunnen realiseren.
- In de jaren daarna zal de besparing structuur worden en verder groeien, met een indicatie van circa €250.000 per jaar extra, totdat het budget de noodzakelijke dekking bereikt.
- Deze aanpak is gericht op het oplossen van het jaarlijkse tekort in een periode van één tot twee jaar, mits de maatregelen volgens planning verlopen.
4. Sport, cultuur en erfgoed
Door onvoldoende beheer en onderhoud is de gemeente recent geconfronteerd met aanzienlijke financiële tegenvallers, onder andere bij het Oude Stadhuis (Markt 24). Er bestaat het risico dat achterstallig onderhoud over de hele linie verder oploopt. Sportaccommodaties zijn daarin een kwetsbare categorie. Een herhaling van de situatie rond het Oude Stadhuis moet worden voorkomen bij Sportpark Mariënhoeve en andere voorzieningen.
Stichting Wijksport beheert en onderhoudt het sportpark sinds 2007 in opdracht van de gemeente. De afgelopen jaren is gebleken dat deze constructie onvoldoende grip geeft op financiën, onderhoudsplanning en continuïteit. Stichting Wijksport heeft structurele tekorten, beperkte liquiditeitsruimte en er rust een aanzienlijke gemeentelijke garantstelling op de leningen. Tevens is de relatie met sommige gebruikers onder druk komen te staan. Hierdoor is sprake van zowel financiële als maatschappelijke risico’s voor de gemeente.
Om deze risico’s te beheersen wordt de huidige stichtingsconstructie beëindigd. Beheer en onderhoud van sportvoorzieningen worden ondergebracht in een integrale gemeentelijke uitvoeringsorganisatie in de vorm van een “sportservice-bureau”. De gemeente blijft eigenaar en wordt tevens direct verantwoordelijk voor sturing en uitvoering. Het bestuur en de raad van toezicht komen hiermee te vervallen, waardoor besluitvorming, prioritering en financiële beheersing worden versterkt.
Daarnaast vloeit een deel van de middelen terug naar de sportverenigingen, gekoppeld aan duidelijk vastgelegde onderhouds- en prestatieafspraken. Hiermee krijgen verenigingen meer directe invloed op het accommodatiebeheer, in combinatie met een passende mate van verantwoordelijkheid.
De structurele besparing van circa €150.000 per jaar die voortkomt uit het beëindigen van bestuurs- en beheeroverhead bij de stichting wordt volledig ingezet voor onderhoud, renovatie en verduurzaming van gemeentelijke sportvoorzieningen.
Naast de gemeentelijke professionalisering van beheer en onderhoud wordt een deel van de operationele verantwoordelijkheid en invloed weer bij de verenigingen belegd. Dit gebeurt via prestatiegerichte afspraken en budgetten die zij kunnen inzetten voor klein onderhoud, veldplanning, vrijwilligersorganisatie en kwaliteitsverbetering. Verenigingen worden zo directe partner in de exploitatie van hun sportaccommodaties, conform hun maatschappelijke rol en lokale binding. Dit draagt bij aan grotere betrokkenheid en eigenaarschap van de verenigingen.
OpRecht! en BurgerBelangen,
Wijk bij Duurstede, november 2025
Bijlage 1
Structureel resultaat (x 1000)
| 2026 | 2027 | 2028 | 2029 | |
| Resultaat begroting college | 317 | 193 | 74 | 531 |
| 2026 | 2027 | 2028 | 2029 | |
| • Externe inhuur | +300 | +700 | +900 | +900 |
| • Sociaal domein | +250 | +500 | +750 | +1.000 |
| • Duurzaamheid | +200 | +200 | +200 | +200 |
| •Sport/cultuur/erfgoed | +100 | +150 | +150 | +150 |
| Resultaat Oprecht! en BurgerBelangen | 850 | 1.550 | 2.000 | 2.250 |
Totaal resultaat (x 1000)
| 2026 | 2027 | 2028 | 2029 | |
| College | 317 | 193 | 74 | 531 |
| Variant Oprecht! en BurgerBelangen | 850 | 1.550 | 2.000 | 2.250 |
| Totaal | 1.167 | 1.743 | 2.074 | 2.781 |
Algemene reserve ( x 1.000)
| 2024 (jaarrekening) | 2025 (verwacht) | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 | |
| College | 2.388 | 2.872 | 3.830 | 4.201 | 4.393 | 5.041 |
| College + Oprecht! en Burgerbelangen | – | – | 4.680 | 6.230* | 8.230* | 10.480* |
* tabel laat zien dat de financiële positie onder het voorstel van Oprecht! & BurgerBelangen sneller herstelt dan in de collegebegroting. Daardoor ontstaat eerder ruimte om bij te sturen en lasten voor inwoners te verlagen of maatregelen af te bouwen.